24 Mayıs 2008 Cumartesi

Ubuntu'muzu ayarlayalım - OpenOffice'de Yazım Denetimi

Bildiğiniz üzere OpenOffice.org Ubuntu içinde standart gelen ofis paketidir. Oldukça güzel ve yeterli olmasına rağmen en gerekli şeylerden biri olan Türkçe yazım denetimi ile gelmiyor. Yazım denetimini ayrıca kurmak gerekiyor.

OpenOffice.org'da Türkçe yazım denetimi için Zemberek adlı bir program kullanılıyor. Türkçe'yi anlayarak yazım denetimi yapan Zemberek'in iki farklı sürümü var: Zemberek Sunucusu ve OpenOffice.org eklentisi. Zemberek Sunucusu Pardus ve LapisLinux gibi dağıtımlarda da kullanılıyor ve bütün sistem (anında mesajlaşma programından, kelime işlemciye) çapında yazım denetimi yapabiliyor. Eklenti ise anlaşılacağı üzere OOO'a ekleniyor ve belgelerde yazım denetimi yapıyor.

Ubuntu üzerinde Zemberek'i sunucu olarak çalıştırmak zahmetli bir iş. Üşenmeyip uğraşmak isteyenlerin Talat Uyarer'in bloguna bakmasını tavsiye ederim. Ben bu yazıda yalnızca ooo eklentisi olarak kurmadan bahsedeceğim.

Eklentiyi OpenOffice.org.tr 'den indirebilirsiniz. Ben sitede anlatılan şekilde kurmaya çalıştığımda eklentiyi kuramadım ve "Could not create Java implementation loader" hatasıyla karşılaştım. Bunun nedeni sisteme gerekli java paketlerinin kurulmamasıymış. Zemberek ooo'dan ayrı bir java sistemi üzerinde çalışıyor. Eklentiyi kurmadan önce gerekli paketleri kuralım. Uygulamalar -> Donatılar -> _Uçbirim'e aşağıdaki komutu verelim:

$ sudo apt-get install openjdk-6-jre openoffice.org-java-common


Bağımlılıkları ile birlikte bu iki paketi kurduğunuzda eklentiyi ooo'ya yükleyebilecek hale geliyorsunuz.

Herhangi bir ooo programını açıp, Araçlar -> Eklenti Yöneticisi diyoruz.



Ekle... düğmesine basıp ooo'un Türkiye sitesinden indirdiğimiz Zemberek eklentisini seçiyoruz. Otomatik olarak yükleniyor.

Fakat yapmamız gereken bir şey daha var:

Eklentiyi yükledikten sonra yazım denetimi yapılırken ooo göçebiliyor. Bunu düzeltmek için ooo'yu ve bütün kopyalarını kapatıp, ooo'un bir ayar dosyasını yeniden yaptırmamız gerekiyor. Bunu da yalnızca hali hazırda kullanılan dosyayı silerek yapabiliyoruz. Silmemiz gereken dosya ev dizinimiz altındaki

.openoffice.org2/user/config


dizininin altındaki

javasettings_Linux_x86.xml


adlı dosya. Bu dosyayı uçbirimden ya da gnome içinden silebiliriz. gnome içinden silmek için Yerler -> Başlangıç diyerek ev dizinimize ulaşıyoruz. Dikkat ederseniz .openofficfe.org2 dizininin adı bir . (nokta) ile başlıyor. Yani gizli bir dizin. Gizli dizinleri görmek için Dosya Tarayıcı'da Görünüm -> Gizli Dosyaları Göster diyebilir ya da CTRL + H 'ye basabiliriz. Daha sonra belirtilen dizine gidip belirtilen dosyayı silelim. Silme işlemini Uçbirim'den yapmak için Uygulamalar -> Donatılar -> _Uçbirim diyerek uçbirimi açıp aşağıdaki komutu verebiliriz:

$ rm .openoffice.org2/user/config/javasettings_Linux_x86.xml


Yeniden ooo'u açtığımızda Türkçe imla denetimi yapabiliyor olmamız gerekir. Eğer denetim yapılamıyorsa ooo içinde Araçlar -> Seçenekler 'den Dil Ayarları -> Yazım Yardımı'nı açıp Kullanılabilir dil modülleri arasında Zemberek'in seçili olduğundan ve




Dil Ayarları -> Diller'de Türkçe'nin seçili olduğundan emin oluyoruz.




Güle güle kullanın.

17 Mayıs 2008 Cumartesi

Yerel DNS Belleği

Ön Bilgi

Internette ya da IP tabanlı herhengi bir ağda, ağa bağlı cihazlar birbirlerine IP adresleri üzerinden erişirler. IP adresleri 192.168.23.54 şeklinde 4 tane 8 bitlik (yani 0-255 arası) sayıdan oluşur. Bu sayılar ile adreslere erişmek insanlara göre mantıklı olmadığı için, isimler ile IP adreslerini eşleyen bir sistem kurulmuştur. www.google.com gibi karakter tabanlı adresler, DNS yani Domain Name Server adı verilen sunucular aracılığı ile IP adreslerine çevrilir.

DNS'lerin adresleri ağ yapılandırması otomatik olan ağlarda otomatik olarak sunulur. Internet hizmeti aldığınız servis sağlayıcıların (Telekom, X-Online gibi) neredeyse hepsi size bir DNS sağlar. Bir çok ADSL modem ve ağlardaki yönlendiricilerin bir çoğu bu DNS adreslerini hizmet sağlayıcıdan alarak sizin bilgisayarınıza gönderirler.

Cihazınızdan www.google.com gibi bir adrese erişmeye çalıştığınızda, DNS'e belirtilen isim için bir sorgu gönderilir ve geri dönen IP adresi ile istenen bağlantı kurulur.

Cihazınızdan yaptığınız her sorgulama için DNS'e bağlanılır. Bu da hem vakit kaybına neden olur (bir sorgu ortalama 100ms sürer) hem de ağı işgal eder. Karakter bazlı alan adlarına eşdeğer IP adreslerini kendi bilgisayarınızda da bellekleyebilirsiniz. Böylece daha önceden yapmış olduğunuz alan adı sorguları belirli bir süre bellekte tutulur ve bu süre içerisinde yinelenen sorgularda DNS'e bağlanmanıza gerek kalmaz.

DNS hakkında http://tr.wikipedia.org/wiki/Dns adresinden daha fazla bilgi alabilirsiniz.

Şimdi DNS belleklemesini Ubuntu bilgisayarınızda nasıl yapacağınıza bakalım.

Paketimizi Kuralım

Ubuntu'nun Universe kaynakları arasında dnsmasq adlı bir paket bulunmaktadır. Bu paket ile ubuntu cihazımıza DNS önbellekleyici, DHCP ve TFTP sunucu kurabiliriz. Şu anda burada yalnızca DNS kısmından bahsedeceğim. Universe depoların açık olduğundan emin olduktan sonra;

$ sudo apt-get dnsmasq 


komutunu kullanarak paketi yükleyebiliriz. Çıkan mesajlardan da gördüğünüz gibi DNS ve DHCP sunucunuz kurulmuş ve kullanıma hazır biçimde çalışmaktadır.

dnsmasq'ı Ayarlayalım

Şu anda kullanıma hazır olmasına rağmen bir kaç ufak ayarlama yaparak dnsmasq'ı daha iyi hale getirebiliriz.

ubuntu içinde Alt+F2 tuşlarına basarak komut çalıştırma penceresini açın ve

$ gksudo gedit /etc/resolv.conf


komutunu verin. Dosyayı değiştirmek için yönetici (root) izinleri gerektiği için gksudo ile çalıştırmamız gerekli. Ne yaptığınızı biliyorsanız ayar dosyalarınu değiştirmek için istediğiniz metin düzenleyiciyi (vim, nano vb.) kullanabilirsiniz.

Açıklama: Dosya içinde # (diyez) ile başlayan satırlar yorum satırlarıdır. Dosyayı hazırlayanlar ve/veya programı yazanlar yapılacak değişiklikler konusunda bizi bilgilendirmek için açıklmaları bu şekilde yazarlar. Aynı zamanda bazı ayarlar da yorum haline getirilerek etkisizleştirilir.

Şimdi değişikliklerimizi yaparak dosyayı aşağıdakine benzer hale getirelim. Şunu belirtmem gerekir ki aşağıya dosyanın bütününü yazmıyorum. Yalnızca yapmanızı tavsiye ettiğim değişiklikleri anlayabileceğiniz kadarını yazıyorum. Zaten anlarsınız ;-)

# Never forward plain names (without a dot or domain part)
domain-needed
# Never forward addresses in the non-routed address spaces.
bogus-priv


Böylece gereksiz sorgulamaları önlemiş olduk.

# Change this line if you want dns to get its upstream servers from# somewhere other that /etc/resolv.conf
resolv-file=/etc/resolv-dnsmasq.conf


Bu ayarı değiştirmediğiniz takdirde önbellekleme hizmet sağlayıcınızın belirttiği ya da ağınızdaki DNS'in üzerinden yapılacaktır. Eğer ağınızda çalışan özel DNS'ler yoksa (örneğin şirketlerde olabilir) bu ayarı değiştirmenizi ve DNS olarak openDNS'i kullanmanızı öneririm. Böylece hem güvenilir bir DNS üzerinden sorgulama yaparsınız hem de Türkiye'deki DNS'lerin uymak zoruda oldukları kısıtlamalardan kurtulursunuz.

Bu noktada iki açıklama yapmam gerekiyor:

  • Güvenilir DNS demek yazdığınız adresin doğru IP'ye gideceğinden emin olduğunuz adres demektir. Örneğin otomatik olarak DNS ayarı yapılan ağlarda kötü niyetli kişiler banka web siteleri gibi sayfaların alan adlarını kendi bilgisayarlarına yönlendirebilir ve gerçek web sitesine benzer bir arayüz ile bilgilerinizi çalabilirler. Özellikle notebook ve benzeri dolaşarak kullanılabilen araçlarda DNS adreslerini kendinizin belirtmesi daha güvenilirdir.
  • Mahkemelerce erişimi engellenen sitelere bir şekilde girmek yasal mıdır bilmiyorum. Şunun farkında olunmalı ki sansürlenen siteler, girilmesi uğraştırsın diye değil girilmesi kanunlara aykırı olduğu için engellenmektedir. Yani uzun yollardan da olsa bu sitelere girmek kanunsuz olaBİLİR, fakat emin değilim. Kendi yolumuzu bulmanın dışında konuyla ilgili bir şeyler yapmak için: http://www.sansurehayir.org/
Ayarlarımıza geri dönelim. resolv-file olarak belirttiğimiz dosya sürekli olarak kullanmak istediğimiz alan adı sunucularının adreslerini içerecektir. Bu dosyayı birazdan oluşturacağız.

Eğer DNS önbelleklemeyi yalnızca bu bilgisayarda kullanacaksanız karışıklığa sebebiyet vermemek için:

listen-address=127.0.0.1 


ayarını da düzeltmelisiniz.

Evet, bu dosya içinde yapacağımız değişiklikler bu kadar. Kaydet diyerek kaydedebilirsiniz.

DNS Sunucularımızı Ekleyelim

dnsmasq'in ayarlarını yaparken, bilmediği alan adlarını soracağı dosya olarak resolv-dnsmasq.conf belirtmiştik. Şimdi bu dosyayı oluşturarak içine DNS adreslerini yazalım. ALT + F2 ile çalıştırıcıyı açıyoruz:

gksudo gedit /etc/resolv-dnsmasq.conf


komutunu vererek dosyamızı açıyoruz. Ve içine aşağıdaki iki satırı yazıyoruz.

nameserver 208.67.222.222
nameserver 208.67.220.220


Böylece dnsmasq'ın bilmediği adresleri OpenDNS'e sormasını söylüyoruz.

Son olarak yaptığımız değişikliklerin etkin hale gelebilmesi için Uçbirim'de;

$ sudo /etc/init.d/dnsmasq restart


komutunu vererek dnsmasq'i yeniden başlatıyoruz.

Sunucumuzu Test Edelim

GNU/Linux içinde bulunan dig komutu ile alan adı sorgusu yapabiliriz. Bir uçbirim ekranı açıp aşağıdaki komutu verelim:

$ dig www.google.com


Bu komut ile www.google.com adresi için sorgulama yaptık. Çıkan bilgilerin en altında
;; Query time: 129 msec
;; SERVER: 192.168.54.12#53(127.0.0.1)
;; WHEN: Sun May 18 02:05:09 2008
;; MSG SIZE rcvd: 77


gibi bir bilgi verilir. Burada Query Time yapılan sorgunun ne kadar sürede yapıldığını ve SERVER da hangi sunucu (şu anda öntanımlı olan) kullanarak yapıldığını belirtir.

$ dig @127.0.0.1 www.google.com


komunutu verdiğimiz zaman 127.0.0.1 adresindeki, yani kendi bilgisayarımızdaki sunucuyu kullanarak bir sorgulama yaptırırız. Bu komutu ilk verdiğimizde Query Time pek fazla değişmeyecek hatta belki de yükselecektir. Çünkü sorgulama ilk defa yapılmakta ve belleklenmektedir. Komutu tekrar verdiğimizde sorgu zamanının 0 ya da 1 mili saniyeye düştüğünü göreceksiniz. Kurduğumuz sunucu çalışmaktadır.


Yeni Sunucumuzu Kullanalım

Ayarları yaptıktan sonra ubuntu'ya bundan sonra kendi sunucumuzu kullanması gerektiğiniz söyleyeceğiz. Bunu yapmak için ALT+F2 ile

gksudo gedit /etc/dhcp3/dhclient.conf


komutunu veriyoruz. Bu dosya içerisindeki ayarlar bilgisayarınız otomatik ağ yapılandırması yaparkenki seçenekleri belirtir. Bu dosya içinde aşağıdaki ayarı etkin hale getiriyoruz:

prepend domain-name-servers 127.0.0.1;


Böylece, bilgisayarımıza otomatik olarak sağlanan DNS'lerin başına 127.0.0.1'i her seferinde yerleştirmiş oluyoruz.

Eğer DNS'lerin otomatik olarak bilgisayarınıza gelmesini istemiyorsanız, request komutu içerisindeki domain-name-servers, kısmını kaldırabilirsiniz. Tabi bu sırada bunu yedeklemenizi tavsiye ederim. Yani bu satırın komutun son hali;

request subnet-mask, broadcast-address, time-offset, routers,
domain-name, host-name, netbios-name-servers, netbios-scope;
# requestten cikardim: domain-name-servers,


olarak değiştirilebilir.

Bundan sonra ağa bağlandığınızda dnsmasq üzerinden sorgu yapılacaktır. Fakat şu anda kullandığımı DNS'i de değiştirmemiz gerekir. Bunu yapmak için

  • Sistem -> Yönetim -> Ağ 'ı açıyoruz.
  • Aşağıdaki Kilidi Aç düğmesine basıp, parolamızı giriyoruz.
  • Yukarıdan DNS sekmesine gelip en üstteki IP adresine çift tıklayarak 127.0.0.1 yapıp Enter'a basıyoruz.
  • Diğer DNS adreslerini siliyoruz.
  • Kapatıyoruz.
Böylece yeni sunucumuzu kullanmaya başlayabiliriz. Dig ile sorgu zamanı testleri yapabiliriz. Farkı hissedeceksiniz.

Ek not: Bazı sebeplerden dolayı dnsmasq'ın yerel önbelleğini temizlemek isterseniz Uçbirim'den aşağıdaki komutu vermelisiniz:

$ sudo killall -1 dnsmasq


daha fazla bilgi için: http://ubuntu.wordpress.com/2006/08/02/local-dns-cache-for-faster-browsing/

Hayırlı olsun...


Ubuntu'da Firefox sık sık kilitlenmesin

Ubuntu'yu ilk kurduğumda yeni firefox'um sık sık kilitleniyor, bir süre yanıt vermiyordu. Biraz araştırınca bunun yeni güvenlik ayarlarından kaynaklandığını anladım. Olay şuymuş: Yeni firefox girilen her site için sahtekarlık ve benzeri güvenlik kontrolleri yapıyor ve bunları tuttuğu veri tabanını güncellerken bir süre donuyor. Sorun yakın zamanda çözülür diye düşünüyorum ama o zamana kadar geçici bir çözüm şudur:

Düzen -> Seçenekler 'i açın. Güvenlik'i seçin. Ziyaret ettiğim sitenin.. ve Açtığım sitede sahtekarlık... ile başlayan kutucukları temizleyin.


Sorunu geçici olarak çözdük. Arada bir bu kutucukları yeniden işaretleyip sorunun düzelip düzelmediğini kontrol etmekte fayda var.

Hayırlı olsun.

Ubuntu'da Firefox ses sorunu ve çözümü

Yeni Ubuntu Pulse Audio ses sunucusu ile geliyor. Çok fazla inceleme şansım olmadı. Fakat ne yazık ki paketteki bir sorun gerçekten rahatsız edici. Sorun özetle şöyle: Firefox içinde flash açıkken diğer uygulamalardan ses gelmiyor. Ya da eğer daha önce başka bir uygulama açtıysanız firefox'taki flashlardan ses gelmiyor. Ufak bir uyumsuzluk problemi var anlayacağınız. Düzeltmek ise çok kolay.

Ubuntu'nun Yazılım kaynakları'nde bulunan libflashsupport paketini yüklüyoruz ve sorun çözülüyor. Paketi yüklemek için synaptic'i ya da apt-get'i kullanabilirsiniz. Synaptic'i nasıl kullanabileceğinizden daha önce bahsetmiştim. Daha hızlı bir yol olan apt-get'i kullanarak yüklemek için bir terminal açın (Uygulamalar -> Donatılar -> _Uçbirim) ve aşağıdaki komutu girip, sorulduğunda parolanızı girin ve paketin kurulumunu onaylayın:

$ sudo apt-get install libflashsupport


Bilgisayarı kapatıp açmanız gerekebilir. Ses sorunumuz çözüldü. Geçmiş olsun.

PulseAudio ile ilgili daha fazla bilgi için buraya: https://wiki.ubuntu.com/PulseAudio


Firefox 3 Güzellikleri

Yeni Ubuntu'muz Firefox 3 ile geliyor. Beta versiyonu da olsa, oldukça oturaklı ve güvenilir bir yapı sunuyor. Firefox kullanmak internette gezinmeyi çok keyifli ve bir kaç şeyi bildiğinizde oldukça hızlı hale getiriyor. Şimdi hem bir kaç firefox kısayoluna hem de daha hızlı gezinme için yapabileceklerimize bakalım:

Güzel kısayollar:

  • ALT + D : Adres çubuğuna odaklanmanızı ve istediğiniz adresi hızlıca yazabilmenizi sağlar.
  • CTRL + L : bkz: ALT + D.
  • CTRL + T : Yeni bir tab açar.
  • CTRL + W : Açık olan sekmeyi kapatır. Ayrıca ubuntu içerisindeki bir çok uygulama da bu kısayolu destekler. Ör: Pidgin, Tomboy Notes, Evolution Mail.
  • Boşluk Çubuğu: Sayfayı aşağı doğru bir ekran kaydırır.
  • SHIFT + Boşluk Çubuğu: Sayfayı yukarı doğru bir ekran kaydırır.
  • CTRL + SHIFT + T: Son kapatılan sekmeyi yeniden açar.

Yerimi Kısayolları:

Sık kullandığım ve tek tıklamayla ulaşmak istediğim sayfaların sayısı oldukça az. Bu yüzden Yerimi araç çubuğunu kullanmıyorum. Ama yine de hızlıca gitmek istediğim ve tam adresini yazmak istemediğim sayfalar da var. hotmail, yahoo mail gibi. Bu yer imlerine hızlıca ulaşmak için anahtar kelimeler atayabilirsiniz.

Örneğin yahoo mail'i sık kullanıyorsanız, http://mail.yahoo.com adresine girip adres çubuğunun sağ tarafındaki yıldız'a tıklayın. Böylece yıldız sarı hale gelecek ve adres yerimleri arasına eklenecektir. Bundan sonra Yer İmleri menüsünden Tüm Yer İmlerini Düzenle diyerek Kütüphane'yi açabilirsiniz. Yeni eklediğiniz yer imleri sol tarafta görebileceğiniz Sınıflandırılmamış yer imleri dizininde olacaktır. İstediğimiz yerimini seçip sağ tıklayarak Özellikler'ini açın ve Anahtar Kelime olarak istediğiniz kelimeyi girin. Bundan sonra adres çubuğuna anahtar kelimeyi yazdığınızda yer imi açılacaktır. Benim gibi Yer imi araç çubuğunu kullanmayı sevmeyenler için oldukça iyi bir alternatif.



Yukarıdaki örneğe istinaden, adres çubuğuna yama yazdığımızda bizi yahoo mail'e götürecektir.

Hızlı Arama:

Firefox 3 ile Firefox'a yeni eklenmiş bir özellik var: Arama motoru kısayolları. Arama yaptığınız kutunun yanındaki düzenleme tuşuna basarak Arama motorlarını yönet diyoruz.


İstediğimiz arama motorunu seçip Anaytar kelime düzenle diyip, tercihen bir kaç harften oluşan bir anahtra kelime atıyoruz.

Anahtar kelime atanmış motorlarda arama yapmak için Adres çubuğuna (arama motoru kutusuna değil), yukarıdaki örnekte g ubuntu yazarak google'da ubuntu kelimesini aratabiliyoruz. Böylece ikinci bir kutuya gerek kalmadan yalnızca adres çubuğunu kullanarak aramalar yapabiliyoruz. Alıştığınız zaman işlerinizi oldukça hızlandıracaktır.


Daha fazla gezinme alanı:

Firefox öntanımlı hali ile büyük simgelere sahiptir. Yer imi araç çubuğu da kullanıyorsanız, gezinme için yeriniz daralmış demektir. Web tarayıcının gezinme için olduğunu düşünürsek gezinme için biraz daha yer açmamız oldukça iyi olur. Bakalım neler yapabileceğiz:

  • Yer imleri araç çubuğuna pek ihtiyaç duymuyorum. Çok sık kullandığım adreslere de anahtar kelimeleri atadıktan sonra Yer imi araç çubuğunu kaldırabiliriz. Firefox'un menü çubuğuna sağ tıklayarak yer imi araç çubuğu'nun yanındaki tick'i kaldırıyoruz.
  • Arama motorlarına anahtar kelimeler atadıktan sonra arama kutusuna da ihtiyaç kalmayacaktır. menü çubuğuna sağ tıklayıp Özelleştir diyoruz. Açılan pencerenin içine arama çubuğunu sürükleyip bırakıyoruz. İhtiyacımız olursa burdan tekrar alıp yerine koyabiliriz.


  • Hazır özelleştirme penceresini açmışken aşağıdan Küçük Simgeleri Kullan diyoruz. Böylece yerden biraz daha kazanıyoruz.
  • Başlangıç Sayfası tuşunu da hiç kullanmam. Bunu da özelleştir penceresinin içine atıyorum.
Böylece araç çubuğunda bayaa bir yer kazandık. Son görünümümüz:



Tekrar hatırlatmakta fayda var ihtiyacınız olan ve kaldırdığınız her şeyi özelleştirme penceresinden tekrar yerine koyabilirsiniz.

Daha da fazla gezinme alanı:

MS IE 7 ile radikal bir karar alarak menü çubuğunu kaldırdı. Tiny Menu eklentisini kullandıkça bunun pek de yanlış bir karar olmadığını düşünmeye başladım. Firefox eklentsinin kendi sayfasından da görüp inceleyebileceğiniz üzere bütün menüyü tekbir menünün altına sıkıştırıyor menü çubuğunu da kaldırabilmenizi sağlıyor. Sayfada görünmese de Menu yazısı yerine simge de koyabiliyorsunuz. Daha güzel görünüyor.

Eklentiyi kurup, firefoxu kapatıp açtığımızda farkedeceksiniz ki tüm menüleriniz gitmiş yerine Menü gelmiştir. Bundan sonra yapmanız gereken, Özelleştir penceresini açıp düğmelerin hepsini Menü'nün sağına veya soluna taşıyıp Gezinti Araç Çubuğu'nu görünmez yapmak. Böylece bir araç çubuğunu daha kaldırarak gezinmeye biraz daha yer açabiliriz.

Eğer Menü yazısını sevmediyseniz bu yazı yerine simge kullanabilirsiniz. Menü -> Araçlar -> Eklentiler 'den Tiny Menu eklentisinin Tercihler'ini açıyoruz.



Burdan simgeyi ve eğer sık kullandığımız menüler varsa bunları seçiyoruz.

Tamam dediğimizde bol yerli bir firefox elde ediyoruz:



İyi gezmeler, geniş ve hızlı...